infotekst:
CLEMENS VON REUSNER · IDEAAL LANDSCHAP Verrassend genoeg spreken mensen onmiddellijk na het bijwonen van een concert, wanneer hen wordt gevraagd naar het karakter van de muziek die ze hoorden, vaak in visuele analogieën, namelijk landschappen - van de Alpen tot wuivende korenvelden tot de schuimende zee. Wat voorstelbaar is in het geestesoog vervormt of vervangt de gedenkwaardige geluidsgebeurtenis. Zelfs componisten, wier beroep de muziek zelf is, zijn niet bang om hun geluidssequenties opnieuw te creëren in een denkbeeldige sfeer, en niet alleen in programmamuziek. Dit natuurimiterende proces veronderstelt dat de abstraherende analogie voor iedereen duidelijk is. Een verdere stap voorwaarts is de relatie tussen de muziekkunst en de beeldende kunst, waarbij – voor zover zij zich ervan distantiëren – voor beiden de folie van de werkelijkheid aanwezig blijft. Het is een mysterieuze, vaak delicate onderneming om de kunsten met elkaar te laten corresponderen. Ze hebben verschillende temporaliteiten, betekenaars, zelfs de semantiek is niet vergelijkbaar. Ondanks alle ‘imitatie’ van de werkelijkheid blijft het schilderij, de tekening, een artefact. Al in de eerste grottekeningen komen de onmogelijkheid van een realistische replica en het avontuur van het artistiek overstijgen van de werkelijkheid tot uiting. Clemens von Reusner emancipeert zichzelf nu met zijn gelijknamige stuk Ideaal landschap nr. 6 van elk idee van gelijkenis door te verwijzen naar een toch al abstract werk en bovendien te benadrukken dat zijn compositie uitdrukkelijk niet de bedoeling heeft een ‘setting’ te zijn van het grafische origineel. Waarom legt hij met titel en tekst een verband met de ets van Ernst von Hopffgarten? Zoals elke serieuze componist streeft Von Reusner naar de klanksensualisering van een artistiek idee door middel van abstractie. In dit geval is het doel om de gebruikte middelen in beide werken, in beeld en geluid, te verminderen. Alleen het hoogst noodzakelijke wordt samengesteld en samengesteld. Zoals je kunt lezen en horen, is het een structureel kenmerk dat hier de media verandert en statische lineariteit vertaalt in tijdverschuivende lineariteit. Ondanks alle overlappingen lijkt de voortgang ondramatisch en rustig. Juist door de zorgvuldig vormgegeven timbres met de kunstmatige tussenwerpsels en het iteratieve karakter van de luidruchtige interne structuren wordt een boog getrokken tussen het identieke begin en einde. Voor een componist van elektro-akoestische muziek is het enorme lawaai op bouwplaatsen buitengewoon aantrekkelijk, omdat hij tegelijkertijd de dynamisch fluctuerende continuïteit van de machinegeluiden en de bijbehorende geluidsuitbarstingen waarneemt: de drone en de onvoorspelbare improvisatie. Opnames met speciale microfoons en nieuwe bewerkingsopties stellen hem in staat de afzonderlijke elementen opnieuw te combineren en zijn eigen “Art of Noise” te ontwikkelen. Het plezier van het opvoeren van de pulserende mechaniek en de razende geluidscascades wordt overgebracht naar de denaturerende klankoplossing van het muzikale spektakel; onaangeroerd kondigen de landelijke kerkklokken de herwonnen vrede aan. Als cijfers van het regionale en als onuitputtelijke geluidsbronnen doordringen deze klokken ook het kunstmatige verhaal van het deel van de Elbe tussen Dömitz en Hitzacker (droogte) met hun muterende kleuren en bedekken het Opper-Frankische Jean-Paul-Land (de monstris epistola) als een roterende herfstmist. Het landschapsradiostuk, waarvan de compositie niet alleen motieven uit de 15e Summula van Jean Paul bevat dr. De badtrip van Katzenberger maar eerder het landschap akoestisch creëert door het samenspel en puzzelspel met de originele tonen en de daaruit verkregen artefacten, legt de grootste aanspraak op de rijkdom aan hulpbronnen waarover de geluidstransformatiekunstenaar beschikt. De scenische verandering van de akoestische ruimtes en de zelfverzekerde choreografie van de geluiden daarin, evenals in de musique concrète afspeelvolgorde wordt beoefend zonder ze pretentieus tentoon te stellen, plaatst deze werken in de traditie van toneel- en filmkunst, die, tegen de achtergrond van de werkelijkheid, de kijker en luisteraar ertoe kan bewegen zich bewust te worden van hun eigen mogelijkheden door middel van een alternatieve, artistieke vormgeving. Elk van de ‘ideale landschappen’ stelt impliciet de filosofische vraag die in de ideeëngeschiedenis ook schuilgaat achter de termen ‘ideaal’ en ‘idealistisch’: wat is de werkelijkheid? – Wat we met onze zintuigen kunnen bevatten. Clemens von Reusner voegt daar nog een dimensie aan toe: wat we verder nog kunnen bedenken – met poëtische verbeeldingskracht. dr. Bernd Leukert
Over de werken op de cd Voor de componist die in elektro-akoestische muziek rechtstreeks met het geluid zelf werkt - of het nu opgenomen of helemaal opnieuw ontworpen is - is het vaak niet 'ideaal', maar eerder 'gebrekkig' in de zin van zijn eigen ideeën over hoe het materiaal kan worden veranderd welk geluid Mogelijkheden kunnen in een geluid zijn vervat. Vaak vindt er een zeer uitgebreide geluidsverwerking plaats met behulp van de middelen van de elektronische studio. Deze tonale metamorfose kan zo ver gaan dat na talrijke individuele verwerkingsstappen de oorspronkelijke klank niet of nauwelijks herkenbaar is. Alle geluiden in zo’n serie zijn echter qua relatie en inhoud met elkaar verbonden. Het zijn derivaten, varianten, compositorische motieven. Ten slotte vinden deze varianten, in combinatie met andere geluiden, hun temporele, ruimtelijke en ook spectrale locaties in de ‘soundscape’ van een meerkanaals akoesmatische compositie. De titel van deze compilatie van vijf werken van 2011 tot en met 2020 – Ideaal landschap – verbindt de geselecteerde werken doordat ze over specifieke reële en virtuele soundscapes gaan. Het gelijknamige werk Ideaal landschap nr. 6 (2020) is geïnspireerd op een ets van de kunstenaar Ernst von Hopffgarten. Dit is het 6e blad van zijn cyclus “Variaties in G”, die geen eigen titel heeft. Hoewel de compositie niet gaat over het “zetten” van een grafisch sjabloon op muziek, zijn er structurele overeenkomsten tussen de twee werken. Het geluidsmateriaal bestaat uit abstracte geluiden die zijn gegenereerd met de synthesizer en met “Csound”, een programmeertaal voor geluidssynthese, die tot stand zijn gekomen door middel van additieve en subtractieve geluidssynthese. demontage (2011) werkt met de deconstructiegeluiden die in kunstmatige hoofdstereofonie werden opgenomen tijdens de ontmanteling van een suikerfabriek, niet ver van het dorp Wierthe aan de spoorlijn Braunschweig-Hannover. Soundscapes van de bouw zijn, net als de soundscapes van de sloop, tijdelijke en alomtegenwoordige onderdelen van onze industriële cultuur. De enorme energie die nodig is om zo’n fabriek te bouwen, is ook nodig om deze omgekeerd te slopen. Een deel ervan bepaalt de akoestische sfeer. Uiteindelijk krijgt het enige ‘geluidssignaal’ uit het dorp Wierthe de akoestische ruimte terug en is in de verte weer te horen. De soundscape van het klavecimbel onderzocht afspeelvolgorde (2019). De compositie ontstond als opdracht voor de evenementenreeks “MusiKKirche” in Wendland, Nedersaksen. Samen met klaveciniste Alice Humbert werden in een uitgebreide speeloefening talloze geluiden gecreëerd en digitaal opgenomen. Naast de bekende klanken van het klavecimbel onthullen de microfoons ook de ruiscomponenten in de klankopwekking door de mechanische processen bij het aanslaan van een toets. De compositie benadrukt deze ruiscomponenten en werkt met hun eigen aard en kwaliteit, die voortdurend opnieuw wordt gepresenteerd in het spel van nabijheid en afstand in gecomponeerde ruimtelijke contrapunten in akoestische ruimtes van variërende breedte en smalheid. Voor het festival “Zomermuziekdagen Hitzacker”. droogte (2019) ontstond als opdrachtwerk in het 30e jaar na de opening van de Berlijnse Muur. Het werk is gebaseerd op een verscheidenheid aan boven- en onderwatergeluiden aan beide zijden van de Elbe in het oosten van Nedersaksen, tussen Hitzacker en Dömitz. Hieruit werden geluiden met verschillende mate van gelijkenis en abstractie ontwikkeld in diepgaande geluidsvormingsprocessen. Het motivisch-thematische werk met heterogeen klankmateriaal vindt hier plaats naast een richtingloze, opeenvolgende stroom. In de muzikale vorm van sequencing heeft de sequencing van elementen geen doel. Het streeft naar het onbegrensde, net zoals de Elbe streeft naar de onbegrensde zee. En in die zin lijkt het alsof je erin zit droogte akoestische episoden die langzaam voorbijgaan als wrakstukken in de rivier. Als een reeks schetsmatige snapshots accentueren en reflecteren ze met hun vertrouwde sonische vaste punten het voortdurend veranderende landschap. De titel de monstris epistola (2012) verwijst naar een werk van de dichter Jean Paul en gebruikt geluiden die zijn opgenomen in "Jean Paul's" plaatsen uit de vroege kinderjaren en jongeren in Opper-Franken. Het romantische streven naar de synthese tussen poëzie en werkelijkheid in het werk van Jean Paul komt in deze compositie overeen met de synthese tussen wat hoorbaar is in de hedendaagse akoestische realiteit in de plaatsen van kindertijd en jeugd, en wat daarin akoestisch potentieel aanwezig is en wat ik dacht van daar. Bekend en vreemd tegelijk. Er is een wisselwerking tussen de hedendaagse akoestische realiteit en de akoestische sfeer die daarvan is afgeleid en voorgesteld. De nabije ruimte van het akoestische zicht versmelt zo met de tijdelijk verre ruimte, waardoor ruimte ontstaat voor herinnering als zintuiglijke ervaring. In 2013 werd de compositie in Bayreuth bekroond met de eerste prijs in de categorie ‘Radiophonic Sound Art’ tijdens een internationale compositiewedstrijd ter gelegenheid van de 250ste verjaardag van de dichter. Clemens von Reusner programma: [01] Ideaal landschap nr. 6 (2020) 11:12 [02] demontage (2011) 04:56 [03] afspeelvolgorde (2019) 12:41 [04] droogte (2019) 22:10 [05] de monstris epistola (2012) 23:45 Totale speelduur: 75:00
Alle nummers in 2-kanaals stereo en 5-kanaals surround. Persrecensies:
Hoe ziet een ideaal landschap eruit? Wat in deze context meestal in je opkomt zijn beelden van een natuurlijke omgeving: meren omringd door bergen, een turkooisblauwe zee naast fijnkorrelig zand, een kalme sneeuwwoestijn - kortom beelden die zo uit een reiscatalogus hadden kunnen komen. Clemens von Reusner's huidige, Ideaal landschap De getitelde release met elektronische composities doet dankzij het gereduceerde zwart-wit artwork zelfs aan dat laatste voorbeeld denken. Het eerste stuk op de cd, Ideale Landschaft No. 6 (2020), is gebaseerd op een ets van kunstenaar Ernst von Hopffgarten uit de 32-delige cyclus Variations in G. En hoewel het volgens Reusners eigen verklaring “niet gaat om het ‘zetten’ van een grafisch sjabloon op muziek”, hebben beide kunstwerken “structurele overeenkomsten”: een daarvan is ongetwijfeld de focus op de geometrische vorm van de lijn. […] Ideale soundscape met een verschil, zonder enige reiscatalogus. Gerardo Scheige
Als wrakstukken in de rivier […] Deze cd biedt iets ontzettend plezierigs met muziek die zich kenmerkt door een rustige, kalme sfeer. Geen clichés van onomatopee landschappen, geen bewering van enig beeld: zij, de muziek, volstaat en opent zo perspectieven die doen denken aan de frisheid van de Cinquecento-kunst.
15.09.2020 Afmetingen van gehoor door Johannes S. Sistermanns […] Hier worden we uitgenodigd om te luisteren, luisteren, luisteren naar 'Ideale Landschaft' van de hedendaagse componist Clemens von Reusner. Hij geeft ons door wat hem in de eerste plaats tot deze compositie heeft gebracht: wij luisteren uiteindelijk zelf naar hem als hij al heeft geluisterd naar wat tot zijn elektro-akoestische compositie heeft geleid. Wat hem ontroerde, raakte, aanzette, in en met deze klanken en langs zijn individuele gevoelens. Tegelijkertijd mikt dit geluidswerk niet op een beoogde symboliek, buitenmuzikale beeldtaal of een reeds bekende intentie. Net zoals hij zich aan deze geluiden overgaf, worden wij uitgenodigd deze geluiden ‘gewoon’ te horen. Laat de verwachting, verbeeldingskracht, smaak en een onophoudelijke beslissing over de vraag of je deze geluiden leuk vindt of niet buiten beschouwing. Neem dit akoestische statement uit ons sociale heden als een vorm van communicatie, een onderlinge correspondentie. Er is niets dat conceptueel, intellectueel of muzikaal uitgelegd of begrepen hoeft te worden. […] |
