infotekst:
DANIEL OSORIO: CICCUS De Zikkus-Serie begint in 2007, terwijl de componist studeerde aan de Saar Universiteit voor Muziek, en weerspiegelt achteraf zijn artistieke carrière en zijn politieke gevoelens en gedachten. Het studeren van compositie als een zelfopgelegde ‘ballingschap’ zet voor Daniel Osorio een langer ontwikkelingsproces in gang, waarin hij onder meer zijn Europese muziekopleiding in twijfel trekt en verbindingen zoekt met zijn eerste muzikale ervaringen. Noch de piano, noch enig ander Europees instrument speelde hierin een rol van betekenis; hij groeide op met de klanken van de Andes-instrumenten charango, kena en sikus (panfluit), die in Chili onder de dictatuur van Pinochet een resistente en clandestiene betekenis hadden. . In verband met de omvergeworpen socialistische regering van Salvador Allende werden de inheemse instrumenten veracht en de facto verboden. De herinneringen aan de klanktaal van de Andes-instrumenten en de verschrikkingen van de dictatuur hebben de geest van Daniel Osorio niet verlaten en zijn aanwezig in het compositieproces Zikkus met volle kracht terug. Het zijn fragmenten van een politieke klankgeschiedenis die in de werken tot leven komt, enerzijds gebaseerd op zijn eigen muziekspel en anderzijds op het akoestische en etnomusicologische onderzoek van de componist naar de Sikus-fluit. Het resultaat zijn vijf stukken voor solo-instrumenten en elektronica, die de verschillende muzikale en culturele facetten van de Siku's behandelen. Het creatieve ontwerp van het materiaal waarbij gebruik wordt gemaakt van de instrumenten van een Europese compositietraditie komt ook tot uiting in de lichte vervreemding van de naam van het instrument: "Zikkus". Alle werken worden uiteindelijk samengebracht in een werkcyclus om de gefragmenteerde herinneringen, gedachten en gevoelens die in de loop van de tijd verspreid zijn, te verenigen en ze via het artistieke creatieve proces een permanente plaats in het geheugen van de componist te geven.
Zikkus-V is een van de eerste stukken van de Zikkusserie en is enerzijds gebaseerd op een spectrale analyse van geselecteerde tonen van de Sikus-fluit en anderzijds op de rituele elementen van het muziekspel van de Sikuris. Dit akoestische en etnomusicologische onderzoek maakte een eerste benadering van de Andes-muziektradities mogelijk vanuit het perspectief van een door Europa beïnvloede compositiepraktijk. Uitgangspunt vanaf Zikkus-F is het verhaal Bijeenkomst (Assemblee) van de Argentijnse schrijver Julio Cortázar. Hierin wordt op indrukwekkende wijze de ademhaling van hoofdpersoon Ché Guevara beschreven, die door zijn astma lastig is. Het geluid van deze ademhaling dringt binnen Zikkus-F hoorbaar gemaakt en is een essentieel onderdeel van het stuk. De filosofische en spirituele betekenis van adem in de traditie van het Verre Oosten is ook terug te vinden in de culturen van het Andesplateau bij het bespelen van de Sikus-fluit. Hier onderstrepen verschillende ademhalingstechnieken het rituele karakter van het muziek maken: bijvoorbeeld door de adem in te houden en vervolgens de lucht heel langzaam uit te laten, wat de klanken van de Siku’s verlengt, in combinatie met zeer snelle ademhalingsbewegingen vanuit de maag, de fluit spelers kunnen een staat van toenemende bewustzijnswinst bereiken. Adem als archetype van gemeenschap is in Zikkus-F vertegenwoordigd door de Europese fluit. Hun traditionele geluid wordt door elektronische processen ‘uitgerekt’ en ‘gecomprimeerd’, waardoor nieuwe akoestische texturen ontstaan die compleet anders zijn dan de originele geluiden en toch daaruit voortkomen.
De poging van het stuk om de symboliek van de piano en zijn beperkte tonale mogelijkheden te doorbreken, vindt hier plaats door het geluidsspectrum af te breken. Enerzijds door elektronica en anderzijds door op zijn gezonde lichaam te slaan met allerlei alledaagse voorwerpen. Hierdoor ontstaan nieuwe geluidsspectra die de akoestische elementen en geluidsesthetische waarden van de Andesmuziek laten doorschijnen.
De Spaanse kolonisten, die sinds de 15e eeuw de paradigma's van de Europese muziek aan de precolumbiaanse volkeren probeerden op te leggen, zijn er niet in geslaagd de culturele uitingen van de Andes volledig te onderwerpen. De Aymara bijvoorbeeld boden met hun culturele en muzikale tradities een verborgen weerstand die de koloniale geestelijkheid ontging. Zelfs vandaag de dag zijn klanken en klankkleuren nog steeds waarneembaar in de muziek van de Aymara, die de westerse traditie – niet zonder een zekere arrogantie en arrogantie – beschrijft als tonale ‘grofheid’ en schijnbare inconsistenties. De klankesthetiek van de Aymara zoekt bijvoorbeeld bewust naar de maat tussen twee of meer noten, zij het unisono, in octaven, kwartten of reine kwinten - een akoestisch fenomeen dat instrumentmakers altijd hebben bereikt door de instrumenten van elke muziekgroep met een stem te stemmen. lichte verschuivingen. En dit is ook wat de Aymara-instrumentenbouw zo mooi en bijzonder maakt: ze ontwikkelen slimme ideeën en oplossingen om traditionele polytonaliteit mogelijk te maken met een minimum aan materiële en klankmatige middelen. Polytonaliteit, beats en toonverschuivingen zijn in Zikkus-S verwerkt met minimale geluidsbronnen, geherinterpreteerd door middel van elektronica en het herwinnen van de esthetische waarde die verloren is gegaan door de kolonisatie. Zikkus-K behandelt de muziekpraktijk van Suri Siku, een speciaal soort Sikuri-muziekgroep. De gewone Sikuris-spelers voeren hun muziek uit in complementaire paren en verdelen de melodie over twee groepen (ira/mannelijk en arka/vrouwelijk) - vergelijkbaar met de hoquetus, een polyfone Europees-middeleeuwse compositietechniek. De Suri Siku daarentegen gebruiken een volledige diatonische toonladder, waardoor het collectieve en binaire karakter van het spel behouden blijft: de reactie van de ene groep (arka) volgt dezelfde toon als de vorige groep (ira), zodat er een soort "echo" wordt gemaakt tijdens het spel. Deze symmetrie is ook een belangrijk onderdeel van het sociale en spirituele ordeningssysteem van de Aymara-samenleving, waarin verschillende paren van tegenstellingen, zoals boven-onder, man-vrouw, dal-plateau, etc. een structurerende rol spelen. Deze tegenstellingen, dualismen en symmetrieën worden weerspiegeld in het schrijfproces van Zikkus-K opgepikt en zichtbaar in de ritmische structuren, in de verdeling van de tellen en in de verschillende toonreeksen. Door de talrijke herhalingen weerspiegelt het stuk ook een bijna mantrische eenvoud van het rituele muziekspel dat inherent is aan het muzikale gebaar. Daniel Osorio / Alena van Wahnem programma: Daniël Osorio (* 1971) [01] Zikkus-F voor fluit en live-elektronica (2007) 12:27 [02] Zikkus-S voor baritonsaxofoon en live-elektronica (2013) 11:46 [03] Zikkus-V voor cello en live-elektronica (2007) 11:12 [04] Zikkus-P voor piano en live-elektronica (2010) 09:17 [05] Zikkus-K voor klarinet en live-elektronica (2021) 13:17 Totale speelduur: 58:12 The Cronopien – Collectief voor Interculturele Nieuwe Muziek eerste opnames |