Magnus Lindberg: complete werken voor accordeon

MAGNUS LINDBERG · ALLE WERKEN VOOR ACCORDEON

Magnus Lindberg is een orkestcomponist in hart en nieren. De energie van de massa, de fysieke ontlading en de motorische mogelijkheden ervan inspireren de Fin tot het creëren van monumentale grootschalige vormen, wat hem tot een van de meest gewilde hedendaagse componisten maakte. Hij begon met de accordeon, die hij op zesjarige leeftijd leerde en waarvoor hij zijn eerste composities schetste. Ook al stapte hij later over op de piano als hoofdinstrument, hij blijft tot op de dag van vandaag verbonden met de accordeon: De creatieve mogelijkheden om een ​​toetsinstrument te maken dat meerstemmig te gebruiken is, trillen door instelbare luchtstromen, waardoor strak gespeeld kan worden. en tegelijkertijd organisch, spreek onmiddellijk Lindbergs complexe, gelaagde manier van denken aan.

Magnus Lindberg werd geboren op 27 juni 1958 in Helsinki. Hij studeerde bij Paavo Heininen en Einojuhani Rautavaara - net als zij verkende hij de grenzen van het serialistische denken volledig om ze later te doorbreken - ook piano bij Maija Helasvuo en elektronische muziek bij Osmo Lindemann. Hij deed waardevolle ervaring op in de elektronicastudio van EMS in Stockholm, wat hem ook de kans gaf om computerberekend materiaal als basis voor zijn werken te gebruiken. In Parijs studeerde Lindberg verder bij Gérard Grisey, in Siena bij Franco Donatoni en in Darmstadt bij Brian Ferneyhough. Zijn drang naar snelheid en dichtheid – voor hem een ​​uitdrukking van de tijdgeest – bleef zich in de loop van de tijd uitbreiden totdat hij uiteindelijk... Kraft (1983–85), een extra groot werk met twee harmonieniveaus en maximaal 70 toonhoogtes die tegelijkertijd klinken. Kraft werd vele malen uitgevoerd en bekroond en vertegenwoordigde ook een keerpunt dat hem ertoe bracht transparantere, vloeiendere werken te creëren, zoals kinetica (1989) tij (1990) en Vreugde (1990), dit laatste zelfs in langzaam tempo. Deze trend culmineerde op zijn beurt in Eerste pianoconcert (1991), vanwege de klassieke indeling en de nabijheid van Ravel Pianoconcert in G majeur wordt door velen zelfs als neoklassiek beschouwd. Lindberg adopteerde zo een diverse kosmos, tussen de uitersten waarvan zijn latere werken zich bevinden.

Janne Valkeajoki speelt de werken op deze cd in omgekeerd chronologische volgorde. In tegenstelling hiermee worden ze in deze begeleidende tekst van vroeg tot laat besproken, niet in de laatste plaats om het ontwikkelingsproces van Lindberg te volgen.

Metaalwerk voor accordeon en slagwerk, Lindberg gedateerd 4 november 1984, komt dus uit dezelfde fase als Kraft. Het werd geschreven in Berlijn, waar Lindberg beurshouder was van het Goethe Instituut, maar ging op 18 juni 1985 in Finland, in Joensuu, in première door Matti Rantanen en Timothy Ferchen. De titel komt voort uit het feit dat het slagwerk uitsluitend uit metalen instrumenten bestaat en dat de accordeon de klanken ook via verenstalen rieten voortbrengt. De twee spelers beginnen vrijwel unisono en presenteren elk hetzelfde idee met speelstijlen die kenmerkend zijn voor hun instrumenten - een techniek die vaak terug te vinden is bij Lindberg en later ook gebruikt wordt in Dos Coyotes zal worden gehoord. Maar de instrumenten gaan snel van elkaar los en drijven steeds verder weg totdat ze letterlijk tegen elkaar spelen. Naar het einde toe komt de tamtam steeds meer op de voorgrond totdat de accordeonist eindelijk zijn instrument opzij legt en op een tamtam stapt. De twee gongs draaien en zorgen ervoor dat de kamer trilt, bijna op tijdloze wijze (senza misura) - dit stuk moet je zeker ervaren met een koptelefoon of in goede stereokwaliteit.

Net zoals Metaalwerk was Jeux d'anches (1989–90) werd gecomponeerd op voorstel van Matti Rantanen, aan wie het stuk was opgedragen en die het op 22 april 1990 in Tampere in première bracht, slechts twaalf dagen na voltooiing. In Jeux d'anches Lindberg probeerde een combinatie van seriële en spectrale texturen. Vrijwel zonder pauze wordt de accordeonist door een dicht netwerk van tonen gejaagd, in een consequent polyfonisch systeem met een grote verscheidenheid aan ritmes waardoor je elk gevoel voor ritmische structuur verliest. De twee handen concurreren voortdurend en produceren een multi-instrumentaal geluid. In overleg met de componist heeft Janne Valkeajoki enkele registratiegegevens gewijzigd om de klank nog meer te nuanceren.

Dos Coyotes gaat terug op een werk uit 1993 Coyote-blues voor kamerensemble. In de geest van Stravinsky Les Noces, waar Lindberg zich ten tijde van het componeren intensief mee bezig hield, wilde hij een werk voor bariton en ensemble componeren; De zangstem viel echter uit tijdens de conceptiefase. De muzikanten arrangeerden het werk voor hun bezetting in 2002 voor een duoprogramma met de cellist Anssi Karttunen en Lindberg op de piano, waarbij ze het materiaal op sommige plaatsen uiterst vrij behandelden - ze voerden deze versie voor het eerst uit op 12 maart 2002. Janne Valkeajoki herwerkte in samenwerking met de componist de pianopartij voor accordeon. Dos Coyotes bestaat uit vier delen waarvan er twee direct in elkaar overvloeien; pas na het tweede deel is er een duidelijke breuk. Het materiaal lijkt veel duidelijker dan dat van de eerdere werken en de interactie tussen de partners is begrijpelijk. Hierdoor ontstaat er een helder geluid in een tonale taal tussen Stravinsky en Eliasson (vooral Ostacoli), Finland en westerse muziek. Het oorspronkelijke idee van een zangstem als melodiedrager komt vaak tot uiting in de bijbehorende sfeer, vocale effecten zoals glissandi en melismas en hoquetuspassages die de interactie vormgeven.

De Jubeljaren (2000) overwon Magnus Lindberg zijn remmingen ten aanzien van de kleine vorm. In hun oorspronkelijke vorm zijn de zes stukken ontworpen voor piano, waarvan het eerste werd geschreven in opdracht van de Royal Festival Hall als een van de twaalf bijdragen ter gelegenheid van de 75e verjaardag van Pierre Boulez. Ze passeren in hun geheel Jubeljaren een geleidelijk proces dat steeds duidelijker wordt totdat de individuele muzikale elementen in hun pure vorm doorbreken. Het openingsstuk lijkt nog steeds vrij complex (hoewel veel helderder dan bijvoorbeeld Jeux d'anches), is het tweede deel korter en kent minder ritmische conflicten, nummer drie is hier en daar zelfs unaniem en over het algemeen gemakkelijk te begrijpen. In het vierde stuk breekt de harmonie schitterend zuiver uit, en in het vijfde stuk Jubileum viert de melodische lijn met een minimum aan begeleiding. Ten slotte presenteert de finale de harmonie met bijna geen melodische begeleiding, voordat de cyclus wegsterft met slechts een enkele, aanhoudende noot. Ondanks de verschillen in texturen en compositietechnieken ontstaat er een overkoepelende boog die de stukken bij elkaar houdt en een homogeen geheel vormt. In 2003 orkestreerde Lindberg de Jubeljaren met kleine wijzigingen, de pianoversie hernoemd naar Pianojubilea. Met beide bestaande versies in gedachten arrangeerde Janne Valkeajoki samen met de componist de zes stukken voor accordeon; In deze derde versie verschenen ze onder de naam Accordeon Jubilea (2003/2018) zijn verschenen en voor het eerst opgenomen op deze cd.

Oliver Fraenzke

Ik ben erg blij dat Janne Valkeajoki's virtuoze uitvoeringen van mijn werken op deze cd verschijnen. Hij heeft het gedaan, Pianojubilea en Dos Coyotes uitstekend geschikt voor aanpassing aan uw instrument. Janne is in de eerste plaats een geweldige accordeonist. Hij is een meester op dit instrument, dat zoveel nostalgische herinneringen voor mij heeft - ik begon er als kind muziek mee te maken. (Zelfs mijn eerste composities op achtjarige leeftijd waren voor accordeon.)

Met zijn dubbele talent als uitvoerend musicus en als dirigent beschikt Janne over het bijzondere vermogen om het beste uit ogenschijnlijk eenvoudige stukken te halen wanneer hij ze voor verschillende ensembles herschrijft. Hij brengt de muziek tot leven omdat hij begrijpt hoe je moedig in het werk moet ingrijpen zodat het behouden blijft – of zelfs verbeterd. Hoe kon ik daar niet dankbaar voor zijn. Geniet ervan!

Magnus Lindberg
Vertaling uit het Engels: Markus Elsner