infotekst:
Peter Eötvös zet de toon in de nieuwe muziekscene - niet alleen als componist, maar ook als dirigent en docent. “Cap-ko” is een eerbetoon aan Eötvös' grote rolmodel Bartók. Dit gaat tot in de puntjes. Bartóks voorkeur voor parallelle lijnen bracht hem op het idee een instrument te gebruiken dat het mogelijk zou maken om deze parallelle lijnen niet met twee handen, maar slechts met één hand op de piano te spelen. Onvermijdelijk ontdekte Eötvös het toetsenbord voor zichzelf, omdat het voor elke gespeelde noot tegelijkertijd een tweede toon laat klinken, waarbij de intervalafstand naar wens kan worden gewijzigd (zoals bij een orgelmengsel). Er is ook een traditioneel gebruikte vleugel met een vast rechterpedaal, waardoor bij elke gespeelde noot een echo-achtige resonantie ontstaat, die nooit wordt gedempt. Pierre-Laurent Aimard bespeelt beide instrumenten afwisselend.
Bernd Alois Zimmerman het is niet meer nodig om het te introduceren. Met zijn opera ‘Soldiers’ en ‘Requiem for a Young Poet’ werd hij in de jaren zestig een van de belangrijkste componisten van de naoorlogse generatie. Het Vioolconcert is een werk dat de kenmerken van Zimmermanns compositie benadrukt: de toon is opvallend en onmiskenbaar.
Martin Smolka werkt met intervallen waarin hij naar ‘natuurlijke’ geluiden luistert. Zijn werken, waarin Smolka verschillende vormen van microtonaliteit gebruikt, worden nu op alle hedendaagse muziekfestivals uitgevoerd - het hier opgenomen stuk in de “musica viva” in München ging in première op de Har 2000 in Donaueschingen: “Ik werd gevraagd of ik Ik wilde een koorstuk schrijven over het onderwerp 'Geweld in onze samenleving'. Maar ik werd meer geraakt door het geweld dat onze samenleving uitzendt – tegen de natuur, tegen onze thuisplaneet. En ik was liever positief in mijn muziek dan dat ik een soort protestlied componeerde.”
programma:
Peter Eötvös
Cap-ko (2005) – opgedragen aan Béla Bartók
Concerto voor akoestische piano, keyboard en orkest
Duur: 20:21
[1] I [2] II [3] III [4] IV [5] V
Pierre Laurent Aimard, piano/toetsenbord
Paul Jeukendrup, programmeert digitale piano
Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks
Peter Eötvös, dirigent
Bernd Alois Zimmerman
Concerto voor viool en groot orkest (1950)
Duur: 16:47
[6] Sonate [7] Fantasie [8] rondeel
Martin Mumelter, viool
Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks
Peter Eötvös, dirigent
Martin Smolka
Walden, de distilleerder van hemelse dauw (2000)
Vijf stukken voor gemengd koor en slagwerk, met verzen van Henry David Thoreau
Duur: 19:38
[9] Pleiades [10] Meer [11] Indiërs [12] bramen [13] Cipres
Wolfraam hoek, Percussie
Robert Blank, koordirigent
Beiers Radiokoor
Peter Eötvös, dirigent
Totaal: 57:00
Live opgenomen op 26 januari 2006 [1–5], [9–13] / 7 april 1989 [6–8] in de Herkulessaal van de Residenz, München.
Persrecensies:
11/2007
09.08.2007
Moeder Aarde en Vader Haast
Eötvös timmerman Smolka
Neos 10705/Harmonia mundi www.neos-music.com
Nu is het ook in de muziek terechtgekomen, het debat over de klimaatcatastrofe. Verborgen en half bewusteloos, maar toch duidelijk. In zijn vijf koorwerken Walden, the Distiller of Celestial Dews (2000) pleit Martin Smolka, geboren in Praag in 1959, voor een emissiearm leven in de natuur en prijst hij het geluk van de eenvoud. Uit de titel en de teksten blijkt dat Henry David Thoreau volgt, die halverwege de 19e eeuw een soortgelijk experiment met zichzelf uitvoerde.
Smolka gebruikt zijn muzikale middelen verstandig. Hij verkort de tekst tot sleutelwoorden en zijn hymnen zijn vaak in koor, een melodie voor alle betrokkenen. De dames en heren van het Bayerischer-Rundfunk-Chor brengen de door en door romantische harmonie in stralende rust tot uitdrukking, bijvoorbeeld wanneer ‘Moeder Aarde en Vader Haste’ contrasteren, waar een vrouwenkoor met zwevende akkoorden worstelt met het gewelddadig gezongen mannelijke activisme, dat in zijn ongeduld wil de vers geplante bonen graag helpen groeien door aan de zaadlob te trekken.
Peter Eötvös, Hongaar, geboren in 1944, streeft en bereikt het tegenovergestelde van Smolka. Er is niet genoeg voor hem. Zijn pianoconcert Cap-Ko (2005) vraagt niet alleen volledige inzet van het orkest, maar ook van de pianist. De eerste indruk: verwoestende energiebalans. Het stuk draait alleen op vol gas, en vaak genoeg is het niet eens in de versnelling: een brullend stationair draaien. De indruk wordt versterkt wanneer de pianist de turbo aanzet en naar het toetsenbord reikt om met één druk op de knop een hele batterij aan tonen te ontketenen. Het is verschrikkelijk hoe armoedige digitale piano's nog steeds klinken, wat vooral onaangenaam is als ze worden afgewisseld met een vleugel, zelfs als Pierre-Laurent Aimard beide met lichte hand bespeelt. Pas als je voorbij de toetsenborddominatrix luistert, ontvouwt zich het spectrum van het begeleidende orkest. De sonische fantasie die in de pianopartij ontbreekt, is hier plotseling merkbaar, evenals de precieze uitvoering door het Beierse Radio-orkest onder leiding van de componist. Een efficiënter gebruik van hulpbronnen zou deze kwaliteiten gunstiger hebben benadrukt. Soms is minder meer, zoals in de ecologie.
Frank Hilberg
01.07.2007
Peter Eötvös: Cap-Ko
Bernd Alois Zimmermann: Concerto voor viool en groot orkest
Martin Smolka: Walden, de distilleerder van hemelse dauw
De tijd staat stil. Nevels hangen over het gladde oppervlak van het meer. Elfenstemmen wiegen je al van ver in slaap. De muziek van Martin Smolka lijkt een beetje op een close-up van een bramenstruik: je ziet de dauwdruppels naar beneden stromen. Tot een horde wilde kabouters de idylle binnendringt, mopperend en stamelend, vloekend en onhandelbaar. “Terug naar de natuur” – dat zou het motto kunnen zijn van Martin Smolka’s fascinerende koorstuk “Walden, de distilleerder van hemelse dauw”. Smolka heeft teksten opgesteld van de anarcho-filosoof Henry David Thoreau, die jarenlang in een blokhut aan Lake Walden woonde en het eenvoudige leven propageerde. Smolka's compositie is ook tot in de essentie kritisch ten opzichte van de beschaving: eenvoudige tonale melodieën, zachtjes vervreemd met behulp van micro-intervallen - geen nieuwe muziek in de zin van de avant-garde, maar nieuwe muziek, veel nieuwer dan zoveel andere muziek. momenteel geproduceerd tussen Donaueschingen en Darmstadt. Levende muziek, musica viva in de beste zin van het woord.
Spacey mixgeluiden
Dat geldt op geheel eigen wijze voor alle drie de stukken op deze cd, het 15e deel van de editie musica viva, die concerthoogtepunten uit de gelijknamige BR-serie documenteert. Ze staan allemaal onder leiding van Peter Eötvös, die ook zijn eigen compositie inbrengt – en wat voor een compositie! “Cap-Ko” is geen Zuidzee-eiland, maar het “Concerto voor akoestische piano, keyboard en orkest”, een ongewoon pianoconcert waarin de uitstekende Pierre-Laurent Aimard niet alleen een normale concertvleugel moet bespelen, maar ook een toetsenbord. Met ruimtelijke mixklanken en uitbundige virtuositeit creëert Eötvös een sprankelend en eigentijds eerbetoon aan Béla Bartók, inclusief een ontroerend langzaam deel dat Bartóks pad naar ballingschap volgt. De selectie van werken wordt gecompleteerd door het vroege Vioolconcert van Bernd Alois Zimmermann, eveneens een vitaal en levendig stuk. Een cd die niet alleen het belang van de serie ‘musica viva’ voor hedendaagse muziek onderstreept, maar ook schittert met een hoog interpretatieniveau: het Symfonieorkest van de Beierse Radio is net zo goed thuis in het neoclassicisme van Zimmermann als in de futuristische klanklandschappen van Peter Eötvös, en de manier waarop het Bayerischer Rundfunkkoor de lastige intonatie in Smolka beheerst, is ronduit briljant.
Thorsten Preuss
05/07
