René Wohlhauser: Kasamarówa

RENÉ WOHLHAUSER · KASAMARÓWA

DE KASAMARÓWA-CYCLUS
voor sopraan en bariton

Blaas voor sopraan en bariton (2009), gebaseerd op zijn eigen klankpoëtisch gedicht,
Ergon 40, nr. 2, muziekwerknummer 1519

Blaas voor sopraan en bariton is tevens het tweede stuk in de cyclus Iguur – Blay – Luup, wat op zijn beurt het vierde deel van het grote is Marakra-cyclus is, en het eerste stuk van de Kasamarówa-cyclus. Het vertegenwoordigt dus een soort splitsingspunt, een splitsing van een muzikale ontwikkelingsstroom in twee onafhankelijke stroomsystemen.
In de emblematiek van de fictieve taal betekent Sulawedisch Iguur een metafoor die in Blaas is verbaasd over een onverwacht opgeroepen resonantie om... Lus om in een veranderde, om zo te zeggen gezuiverde vorm en in een andere context weer tot leven te komen.
Blaas is verdeeld in drie formeel duidelijk te onderscheiden delen met verschillende structurele typen, elk van elkaar gescheiden door korte gesproken intermezzo's en geleidelijk versnellend via een systeem van tempomodulaties. Terwijl de eerste twee delen van dit stuk canons zijn, bestaat het derde deel uit de transformatie van een duo door de canonmeester uit de 15e/16e eeuw. Eeuw, Pierre de la Rue, het tijdperk van de opkomst van emblematiek in de Europese kunst.

Charyptine-fragmenten voor sopraan en bariton (2010), gebaseerd op zijn eigen klankpoëtisch gedicht,
Ergon 42, nr. 2, muziekwerknummer 1557

Dit stuk gaat over het verkennen van de verschillende gebieden tussen gefluisterd, gesproken en gezongen, over de zoektocht naar hiaten en naar een andere categorie materiaal dat noch gesproken noch gezongen wordt. Het doel is om fragiele staten van vocale expressie hoorbaar te maken.
Het stuk bestaat uit drie cycli, waarbij de 1e cyclus is opgedeeld in 6 frasen die slechts kort oplichten en dan weer verdwijnen, de 2e cyclus bij elkaar wordt gehouden door een doorlopende baritonlijn waarop de sopraan zijn contrapunten zet, en de 3e cyclus bestaat uit van een canon van beide stemmen met een bariton-epiloog in omgekeerde richting.
De klankpoëtische teksten weerspiegelen de toegepaste (“cryptiserende”) compositorische processen, bijvoorbeeld de titel Charyptine zit verborgen in verscheurde, klankachtige tekstfragmenten en wordt rondgespeeld zonder dat het zelf verschijnt.

Marakra-code 02.2 voor sopraan en bariton (2011), op zijn eigen gedicht tussen klankpoëzie en semi-semantiek,
Ergon 44, nr. 6, muziekwerknummer 1619

een Code is onder andere een sleutel voor het omzetten van gecodeerde teksten in platte tekst en omgekeerd. In morsecode wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met een punt Functie of illustratie van de letter “e”. Of in de techniek wordt er gekeken naar snelheid Functie van het pad en de tijd.
Bestaat er een code die onbekende geluidsreeksen begrijpelijk maakt? Deze vraag kan zowel op taal als op muziek van toepassing zijn. Er is bijvoorbeeld de bekende vraag of er een code bestaat voor het luisteren naar of begrijpen van hedendaagse muziek. Interessanter zou voor mij de vraag zijn of er een code bestaat waarmee we deuren kunnen openen naar nog onontdekte muzikale werelden.

Uom Raswékje voor sopraan en bariton (2012), op eigen door formant gegenereerde fonemen,
Ergon 45, nr. 1, muziekwerknummer 1637

Er bestaat de mogelijkheid om een ​​tekst (of meerdere teksten) op traditionele wijze op muziek te zetten, waarbij de muziek de sfeer van de tekst weergeeft. Het is ook mogelijk dat de muziek de tekst op ironische wijze in twijfel trekt of tegenspreekt. Verder is het mogelijk dat de muziek bewust tegen de tekst in is gecomponeerd. Als verdere variant kan de muziek zo worden vormgegeven dat deze niet reageert op de tekst en een eigen pad volgt.
Dan is er de tegenovergestelde optie, die erin bestaat eerst de muziek te componeren en vervolgens de bijbehorende songteksten te vinden.
De afgelopen jaren heb ik aan een andere mogelijkheid gewerkt. Ik componeerde muziek en luisterde vervolgens naar de formantstructuur van deze muziek om in een transformatieproces de vocale formanten uit de instrumentale klanken te horen. Dit resulteerde in verschillende (fonisch poëtische) kunsttalen afgeleid van de betreffende muziek. Op deze manier bereikte ik een nauwere verbinding tussen muziek en de klank van spraak dan wanneer de tekst van buitenaf kwam.
De focus van mijn onderzoekswerk in dit stuk was dat ik begon met boventoonresonantieklanken en gesproken sibilanten als uitgangsmateriaal en een zo strikt mogelijke verdere ontwikkeling componeerde om daaruit vervolgens het door de formant gegenereerde fonetische taalmateriaal te verkrijgen. Op deze manier probeerde ik een zo nauw mogelijke verbinding te bereiken tussen muziek en de klank van spraak door de zang en de instrumentale tonen zo nauw mogelijk met elkaar te verweven.

Meer nog voor sopraan en bariton (2013), gebaseerd op zijn eigen klankpoëtische tekst,
Ergon 48, muziekwerk nummer 1657

Als elke tekst te profaan lijkt om op muziek te worden gezet, is de enige optie die overblijft de volledige afwezigheid van de tekst. (Litteraire teksten van hoge kwaliteit kunnen alledaags worden en daarom ongeschikt als ze te vaak zijn gebruikt en daardoor versleten en versleten lijken. Dit verlies aan inhoud treedt op wanneer de essentie zijn kracht heeft uitgeput. Wanneer wat versleten is, wordt hergebruikt, lijkt het triviaal en oppervlakkig .) De volledige afwezigheid van tekst leidt tot pure vocale muziek.
Het stuk begint op een enkele klinker. Pas geleidelijk, nadat pure vocale muziek zich heeft gevestigd, verandert de beginklinker, waardoor de muziek van kleur verandert. En pas aan het eind van het stuk, nadat de muziek van de toonhoogtes al is weggeëbd, komt tekst kortstondig het stuk binnen in de vorm van associatieve (ongebruikte) klankpoëzie.
Kenmerkend voor dit stuk zijn langzame bewegingen, alsof ze onder een microscoop liggen. Dit creëert een sterke aantrekkingskracht van grote kalmte. Een meditatieve onderdompeling in muziek. Je onderdompelen in muzikale expressiviteit.
Analoog aan de afwezigheid van tekstsemantiek ontbeert de muzikale structuur elke beknopte melodie en ritme. Dit vestigt de aandacht volledig op de perceptie van de intervalle progressie, die grammaticaal strikt is en gedifferentieerd en verfijnd door microtonen en glissando's. Deze klankprogressie vormt een essentiële basisinhoud van de klankgeschiedenis van dit stuk.

Kasamarówa voor sopraan en bariton (2014), gebaseerd op zijn eigen klankpoëtisch gedicht,
Ergon 52, muziekwerk nummer 1697

Verwijzend naar de klassieke vocale polyfonie, die de basis vormde voor de westerse polyfonie sinds het Notre Dame-tijdperk in de late middeleeuwen, gaat dit stuk over de terugkeer naar de essentiële expressieve parameters van deze compositiemethode om een ​​magische staat te bereiken. De melodisch-horizontale dimensie van de beweging en de contrapuntische intervalkwaliteit van de harmonie creëren een stroom in de tijd. Deze tijdsstroom gaat in de eerste plaats over het verkennen van de specifieke kleuren van de intervallen en hun kleurrelaties met elkaar.
De kleur en het effect van een interval, bijvoorbeeld het octaaf, is totaal verschillend, afhankelijk van of het in een hoog, midden of laag register klinkt, of het aan het begin of aan het einde van een frase staat, of het in forte klinkt na een inspannende klim, of zij sotto voce geheel ontspannen geproduceerd wordt of gekleurd is met veel bewegende medeklinkers, zoals aan het eind van het stuk.
Het in klank zijn als de aanwezigheid van het heden, dat het zijn in de tijd opheft, heeft daarom een ​​fundamentele existentiële betekenis voor de ervaring van tijdloosheid.
Het overwinnen van de tijdelijkheid in het denken door jezelf onder te dompelen in de klank van muziek en de taal van klankpoëzie maakt het zo mogelijk om in wezens te zijn.

IGUUR voor bariton solo (2009), gebaseerd op zijn eigen klankpoëtisch gedicht,
Ergon 40/1c, muziekwerk nummer 1531

Verschillende textuurtypes karakteriseren het stuk Iguur voor bariton solo: In het begin worden massale noodkreten in de stilte geworpen, van elkaar gescheiden door pauzes van spanning. Langzaam maar zeker wordt dialectisch contrastmateriaal geïnfiltreerd (quasi gesproken). Na een accentuering van de contrasten in het 2e deel wordt het 3e deel veel dichter en levendiger, eindigend in lange tonen en een volledige maatpauze als compensatie. De glissandi staan ​​formeel aan het begin van het 4e deel, dat nu specialer en experimenteler is, totdat iets voor het eerst goed gesproken het begin markeert van het laatste deel, waarin verschillende soorten texturen samenkomen.

DE SULAVEDISCHE CYCLUS
Sulawedische liederen, gezangen en zangstukken gebaseerd op eigen klankpoëtische teksten voor sopraan, bariton (beide ook als zangstemmen) en piano (2005 / 2006 / 2008 / 2009),
Ergon 31, nrs. 1-7

De zevendelige cyclus is zo vormgegeven dat elk stuk een ander aspect behandelt: transparantie, akkoorden, resolutie/punctualiteit, op het randje van zang, muzikaal spreken, klavieroppervlaktespel, onduidelijkheid. Deze volgorde geeft ook de richting van de muzikale ontwikkeling aan. De volgorde van de stukken is:

1. gelsüraga voor sopraan en piano (2005), Ergon 31, nr. 1, muziekwerknummer 1183
2. helling gomeka voor sopraan en piano (2005), Ergon 31, nr. 2, muziekwerknummer 1304
3. suragimanä (“Zerdehnte Zeit”) voor sopraan en piano (2006), Ergon 31, nr. 3, versie b, muziekwerknummer 1306
4. Duett (“On the Edge of Singing”) voor sopraan en bariton a capella (Ergon 31, nr. 4, versie a)
in de 3e versie (2008, muziekwerk nummer 1481)
en in de bijlage/dubbelversie voor bariton solo (Ergon 31, nr. 4, versie b, 2008, muziekwerknummer 1488)
5. fluitende muziek, een muzikaal spreekstuk voor twee personen (Ergon 31, nr. 5, versie a, 2005, muziekwerknummer 1173),
of voor twee personen in de versie voor één persoon alleen (Ergon 31, nr. 5, versie b, 2005, muziekwerknummer 1489)
6. sulla tastera voor muziek-spreekstem en toetsenbord-oppervlaktespeler (Ergon 31, nr. 6, versie a.1, 2005, muziekwerknummer 1177),
of als virtueel duet voor alleen een sprekende toetsenist (Ergon 31, nr. 6, versie a.2, 2005, muziekwerknummer 1177b),
of voor muziek spreekstem en sprekende toetsenist (Spraakversie, Ergon 31, nr. 6, versie b, 2005 / 2009, muziekwerk nummer 1515)
7. Conclusie voor lage piano (2006) Ergon 31, nr. 7, muziekwerknummer 1313

De stem doorloopt een transformatieproces van normaal zingen via technieken van het zogenaamde Nieuwe Zingen naar muzikaal spreken in verschillende combinaties, terwijl de piano van normaal geluid via pauzes overgaat naar gewoon luidruchtig spelen op het toetsenbord. Door de toenemende bezettingswisselingen of bezettingsvarianten die met dit transformatieproces gepaard gaan (vocaal duo of solo, muzikaal spreekduo of solo, noise sound duo, donkere piano solo; vandaar de differentiaties in de titels), wordt de aanvankelijk traditionele piano lied of liedduo wordt esthetisch opgebroken, vooral omdat de klankpoëtische teksten geleidelijk oplossen en in het laatste stuk volkomen stil vallen.

Elk klankpoëtisch gedicht in de eerste drie delen van de cyclus heeft een op zichzelf staande taalkundige kleuring en ritme en ook zoiets als de grammaticale structuur van een kunstmatige taal. Maar ze worden als het ware alleen semantisch geladen door de gebaren van de muziek. Hierdoor klinken ze als een taal die je soms denkt te begrijpen, maar die je vervolgens niet helemaal begrijpt. (Je kunt in de titel al zien dat er niet ‘Sulawesiaans’ staat, maar eerder ‘Sulawedisch’.) Deze beweging op de grens van begrijpelijkheid en dus ook op de grens van controleerbaarheid tussen bewust en onbewust, waar je wellicht een glimp van kunt opvangen de visie van een andere klankwereld is iets dat mij zeer interesseert.
René Wohlhauser

De vocale teksten zijn ook te vinden op www.renewohlhauser.com
Je kunt daar ook het essay An Absolute Vocal Music – About My Sound Poetry lezen.

Kasamarówa
Vocale kamerwerken van René Wohlhauser, uitgevoerd door het Duo Simolka-Wohlhauser en in première door het duo tijdens Europese tournees in 2005-2014

De Kasamarówa-cyclus 43:30
[01] Blaas voor sopraan en bariton (2009) 05:30
[02] Charyptine-fragmenten voor sopraan en bariton (2010) 04:37
[03] Marakra-code 02.2 voor sopraan en bariton (2011) 06:27
[04] Uom Raswékje voor sopraan en bariton (2012) 07:56
[05] Meer gor nit voor sopraan en bariton (2013) 08:34
[06] Kasamarówa voor sopraan en bariton (2014)10:26

[07] Iguur voor bariton solo (2009) 04:27

De Sulawedische cyclus 25:51
[08] gelsüraga voor sopraan en piano (2005) 02:50
[10] helling gomeka voor sopraan en piano (2005) 02:52
[11] suragimanä voor sopraan en piano (2005) 05:08
[12] Duett voor sopraan en bariton (2008) 02:57
[13] fluitende muziek voor twee muzikale luidsprekers (2005) 02:48
[14] sulla tastera voor muzikale sprekers en piano (2005) 04:06
[15] ausklang voor lage piano voor piano (2006) 02:10
Bijlage:
[16] Duett dubbelversie voor bariton solo (2008) 03:00

Totale speelduur: 73:48

Wereldpremière opnames

Christine Simolka, sopraan
René Wohlhauser, bariton/piano

03/2017

„Die ‚Wohlhauser-Edition‘ bei NEOS steht mit Kasamarówa nun sozusagen bei „Band“ 4. Die CD vereint zwei Zyklen (…) Hier greifen also Flusssysteme und Sprachsysteme einer persönlichen Geographie ineinander (…) Aufgenommen und produziert sind die Stücke höchst sorgfältig, und das Duo Simolka-Wohlhauser liefert archaische Spracharbeit und eine intonatorische Meisterleistung ab. (…) macht die beiden CDs*, die auch in den Booklet-Texten detailreiche Informationen mitgeben, zu weit mehr als bloßer Werkdokumentation.“ (Andreas Fatton)

* Andreas Fatton schreibt in seinem Artikel über zwei NEOS-CDs mit Musik von Wohlhauser: „Kasamaròwa“ und „Manía“ (NEOS 11416)