ONEINDIG Het continu bewegende (CD 2)
Toen Gottfried Wilhelm Leibniz op 14 november 1716 op 70-jarige leeftijd stierf, liet Hofrat von Eckhart een ornament op de kist van Leibniz plaatsen met daarop een één binnen een nul en met de inscriptie "omnia ad unum" [Latijn voor "Alles op één". ] is voorzien. De diepgelovige wetenschapper en uitvinder, geboren op 0 juli 1 in Leipzig, zag de weergave van decimale getallen met de getallen 1 en 1646 en de bijbehorende rekenkundige bewerkingen als een “symbool van de schepping, samengesteld volgens logische wetten” (Hans Poser ).
De term “Monas” of “Monade” werd al bedacht in de filosofie van het oude Griekenland om het concept van één, eenheid, eenvoud, alles in één, alles uit één en het geheel uit één te beschrijven. In termen van natuurlijke filosofie verwijst de monade naar een denkbeeldige eenheid die zowel fysieke als psychologische betekenis heeft.
‘Alles wat er met een monade gebeurt, is slechts het gevolg van zijn idee of zijn volledige concept, aangezien dit idee al alle predikaten of gebeurtenissen bevat en het universum als geheel tot uitdrukking brengt. Deze innerlijke bepaling krijgt een externe bepaling toegewezen, maar logisch gesproken behoren externe bepalingen tot het volledige concept van het geprediceerde object, dus een logisch subject neemt de plaats in van het empirische subject. « (Wikipedia)
de Perpetuum mobiel voor piano op CD 2, a ONEINDIG, kan worden ervaren tegen de achtergrond van deze filosofische denkwereld – een gesloten geheel dat zich kenmerkt door een ‘open oneindigheid’« wordt bepaald. We zullen de eindige aard van de oneindigheid niet kunnen ophelderen. Dus in principe kan het Perpetuum mobiel want piano kan niet worden gestopt, heeft geen eindigheid, is ontworpen voor oneindigheid. Deze oneindigheid kan alleen worden onderbroken en gestopt door het ‘verval van de kleivoorraad’.
Op deze manier bekeken, is ONEINDIG een logische interpretatie van de term “AD UNUM OMNIA / OMNIA AD UNUM”, die het thema van deze dubbel-cd bepaalt. Net als aan het einde van mijn interreligieuze dialoog LUMEN (bij NAXOS) de piano wordt gebruikt als apotheose als verheerlijking van het geheel, zo werkt en wordt het Perpetuum mobiel hier is het laatste punt van het project MISSA SALAMU, EX ORIENTE LUX en AD UNUM OMNIA (alle cd's van NEOS). Alles wat met één of allemaal te maken heeft, met atoom of oneindigheid, blijft de oneindige dialoog door de geschiedenis van de mensheid heen.
OMNIA (cd 1)
OMNIA (2008), gescoord voor orgel en verschillende instrumenten, is deel 3 van de “Siciliaanse trilogie”. Dit begint met de BUCOLICA voor 10 “bucolische” instrumenten en orgel (2005) en is “speciaal geschreven voor” de multi-instrumentalist Christoph Well. Deel 2 van deze trilogie is CARTHAGO voor orgel en 7 trompetten (2007).
De werktitel OMNIA sluit naadloos aan bij het hier gepresenteerde idee: het geheel uit één. Het ene, het eenvoudige, wordt gesymboliseerd door de integratie van een contratenorstem. Het geheel, het krachtige, ontvouwt zich daaruit. Nicolaas van Cusa (1401–1464) kan hier worden geciteerd: “Het Ene, dat het Zijn en de Oorsprong is, wordt het Ene op de meest gekwalificeerde en unieke manier genoemd. Wie vanuit de velen naar hem opstijgt, laat het vele niet in hem achter. Deze is niet langer het tegenovergestelde van de vele. Het moet zo één zijn dat het alles tegelijk is, ieder individueel geheel en toch niet een individu onder individuen.
OMNIA als een concept van inclusieve volheid in de zin dat het ene niet tegengesteld is aan het andere, maar dat het het geheel is van realiteit en mogelijkheden, het samenvallen van minimum en maximum. Denkcategorieën die op hun beurt putten uit Plato en Aristoteles, maar ook uit de ‘landelijke visie’ van Vergilius (Omnia vincit amor). OMNIA is daarom een optelsom van veel verschillende gedachten, ideeën en doordachte lagen, naast elkaar en op elkaar, de gelijktijdigheid van de seculiere wereld en heilige visie – “summa”, als geheel.
SIMBOLO DI PACE (cd 1)
Als “summa”, als geheel, ook SIMBOLO DI PACE om te begrijpen dat aan het einde van de grootschalige kwestie rond de MISSA SALAMU (NEOS 12410-11) staat - het rustige, het eenvoudige, het aanhoudende, het contemplatieve, het kalme worden, het vredige worden. Zoals het individu bijdraagt aan het geheel, zo draagt ook het individu bij aan het geheel. Kan hij bijdragen aan een vredig geheel als hij zelf niet vredig is? “Aangezien oorlogen ontstaan in de hoofden van mensen, moet de vrede ook verankerd worden in de hoofden van mensen.” (Preambule van de oprichtingsdocumenten van UNESCO op 16 november 1945, en hetzelfde staat ook vermeld in het VN-Handvest van 26 juni, 1945.)
DIALOOG MET MOZART (cd 1)
En wat wil een ‘Dialoog met Mozart’ ons vertellen? In slechts 35 jaar van zijn leven zei hij alles, het eenvoudige en de omnia, de omnia ad unum - en levensvreugde, opgewektheid, het positieve, het absolute.
Franz Hauk suggereerde het DIALOOG MET MOZART als bijdrage aan het Mozartjaar 2006. Vijf stations of delen combineren ritmische of melodische elementen uit verschillende werken
De werken van Mozart zijn geïntegreerd in hun eigen klanktaal, waarvan sommige ook oorspronkelijk zijn geciteerd. De DIALOOG MET MOZART begint met een bewerking van het Kyrie uit de Kroningsmis (KV317). De andere citaten: Kerksonate in C majeur (KV328), Pianosonate in D majeur (KV 284), Gloria en Credo uit de Kroningsmis (KV317), Fantasie in C mineur (KV475), Pianosonate in A majeur (KV331), Pianosonate in a mineur (KV310), Haffner Symfonie (KV385), 12 Variaties op “Ah, vous dirai-je, Maman” (KV265), De Toverfluit (KV620), Pianosonate in B majeur (KV333), Jupiter Symfonie (KV 551) en Menuet (KV315).
GROETEN (cd 1)
Tenslotte moet nog worden vermeld dat het ingangssignaal van deze twee cd's is GROETEN voor trompet en orgel, geschreven voor Christoph Well en Franz Hauk. In de boekenreeks Componisten in Beieren, Jaargang 55, "Robert M. Helmschrott", waarin Franz Hauk het gehele orgelwerk beschrijft, kunt u naar GROETEN lees: »In het begin blaast de trompet een saluut, een sologeluid b cirkelen - er is vrije notatie, de ruimteakoestiek moet in het proces worden geïntegreerd. Dan treedt het orgel in werking ondersteund er begint een dialoog in zinnen en regels. In de Molto levendig Het stuk vereist een levendig, gearticuleerd tangoritme zonder in tempo op te geven. In maat 76 en 77 is er een toespeling op de organist van de première in de pedaalpartij met het toonsignet "FH". GROETEN maakt hier deel uit van het geheel.
HET ORGEL
De MISSA SALAMU (NEOS 12410-11), de cyclus EX ORIENTE LUX (NEOS 12409) en AD UNUM OMNIA (NEOS 12412-13) plaatste het orgelinstrument in het bijzonder. Het is uit zijn liturgische, rituele gebruikscontext verwijderd en vertegenwoordigt zichzelf werkelijk als de “Koningin der Instrumenten”. Het ontvouwt zich van het stilste register tot symfonische orkestrale sonoriteit. Deze sonoriteit, de kracht, wordt versterkt door de akoestisch multidimensionale ruimte van een kathedraal waarin het is geïnstalleerd. Het geluid demonstreert niet alleen het krachtige, het allesomvattende, het interpreteert de persoon die vraagt en bidt, zijn klacht- en beschuldiging, zijn nederigheid en arrogantie, zijn leven en dood, en het interpreteert de superieure realiteit van de mens; het kan het universum weerspiegelen. en... het vat “geloof en kennis” samen en verwijst naar de rede.
Het grote Klaisorgel in de Liebfrauenmünster in Ingolstadt (bouwjaar 1977) telt 70 stemmen. Op de website van de vereniging “Friends of Music at Münster eV” staat bij de introductie van het orgel te lezen: “Hoe seculierer onze wereld wordt, hoe meer “het ongewone” nodig is. In het grote Klaisorgel in de kathedraal stuiten we op een vermoeden van het ongewone: dankzij Franz Hauk beschikt de Liebfrauenmünster Ingolstadt sinds 2016 over een tweede orgel. Het staat in de pastorie en wordt het “Bachorgel” genoemd. Het werk La fetre sur l'éternité (NEOS 12409) is voor dit orgel gemaakt.
Het orgel is een stem uit het grote verleden (van het orgelmuziekgenre). In ons heden moet het ook een stem van de tijd zijn en kunnen ingrijpen in alle vragen die de hedendaagse mens en de samenlevingen waarin zij leven aangaan. Hun expressiviteit is de eigenschap van uitingen die emotionele toestanden en sociale verbondenheid met de aangesproken persoon (de luisteraar) uitdrukken. Zij is de stem
dat mensen naar de ruimte van de geschiedenis tilt.
Robert M. Helmschrott